Kennis van kwaliteit in bodem en archeologie

Bio-diesel en bodem

In samenwerking met diverse partijen heeft SIKB in de periode 2017-2020 onderzoek uitgevoerd naar de vermoedelijk versnelde aantasting van ondergrondse stalen inwendig ongecoate en deels gecoate biodiesel-opslagtanks en de mogelijke oorzaken hiervan. Reden hiervoor is de toenemende corrosie die wordt waargenomen tijdens reguliere tankinspecties. Doel van het onderzoek is het aanpassen van de tankinspectie normen (AS SIKB 6800) en het geven van een advies inzake de wettelijk verplichte frequentie van de reguliere tankinspecties (nu Activiteitenbesluit, straks het Besluit Activiteiten Leefomgeving (BAL)). Het onderzoek kon worden uitgevoerd dankzij een bijdrage van het kennisprogramma RWS UP. Bij het uitvoeren van het onderzoek zijn gegevens van tankinspectierapportages uit voorgaande jaren bestudeerd; daarnaast zijn ook “nieuwe” tankinspecties inclusief laboratoriumanalyses van monsters van de tankinhoud uitgevoerd (per tank één monsteranalyse).

2020: Eindrapport "Voorkom een nieuwe Actie Tankslag"

Het eindrapport van het project "Voorkom een nieuwe Actie Tankslag" is in 2020 vastgesteld. Het bevat het verslag van het eerste deel van het onderzoek. Ook is een advies opgesteld inzake de wettelijke keuringsfrequentie van ondergrondse stalen tanks.

- samenvatting Eindrapport
Het bijmengen van bio-componenten aan fossiele dieselbrandstof kan leiden tot een snellere aantasting van de opslagtanks door roest. Ruim 2.500 niet of slechts gedeeltelijk inwendig gecoate tanks lopen kans op beschadiging,. Het gaat hierbij om ondergrondse enkelwandige dieseltanks bij tankstations en dieseltanks bij onder meer ziekenhuizen en datacenters ten behoeve van noodaggregaten. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat ook bovengrondse dieseltanks en tanks voor benzine- of kerosine-opslag beschadigd kunnen raken. Dit blijkt uit een onderzoek van de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB), die onder andere protocollen voor inspecties rond bodembescherming opstelt en beheert. Meldingen van inspecteurs over toegenomen putcorrosie vormden de aanleiding voor dit onderzoek, dat door Rijkswaterstaat is gefinancierd.

Helft tanks niet beschermd
Naar schatting liggen in Nederland circa 15.000 ondergrondse tanks. Zo’n 12.000 daarvan liggen bij tankstations en 3.000 bij andere bedrijven, waaronder boerderijen, transportbedrijven en defensieterreinen. Bijna de helft van die 12.000 tanks is bestemd voor dieselopslag. Daarvan is zes procent slechts gedeeltelijk inwendig gecoat en 43 procent in het geheel niet. Deze percentages zijn ontleend aan een analyse op basis van 6.000 geïnspecteerde tanks.

Bijmenging dringt gebruik fossiele brandstof terug
De bijmenging van biobrandstoffen is tien jaar geleden in de Europese Unie ingevoerd om het gebruik van fossiele brandstoffen te verminderen. Aan diesel wordt ‘biodiesel’ toegevoegd. In Nederland is dit meestal van gebruikt frituur- en braadvet gemaakt. Het percentage biodieselgehalte moet sinds dit jaar tien procent bedragen.
Is het gebruik van bio-componenten uit een oogpunt van energie- en klimaatbeleid een goede zaak, voor de kwaliteit van onze bodem lijkt het bedreigend. Als ‘bijproduct’ van bio-componenten kunnen in de diesel biologische omzettingsproducten ontstaan die vermoedelijk sterk corrosief zijn. Bacteriën en schimmels groeien namelijk beter in biodiesel dan in gewone diesel. Biodiesel is een natuurproduct en trekt door de chemische samenstelling meer water aan. Dit is met name een probleem voor stalen tanks die van binnen niet zijn voorzien van een beschermende coating. Deze tanks kunnen gaan roesten door de biologische omzettingsproducten.

Adviezen leiden tot acties
In het onderzoeksrapport fase 2 wordt geadviseerd om inwendige coating van nieuwe ondergrondse tanks verplicht te stellen en deze eis zo snel mogelijk in te voeren. Daarnaast wordt geadviseerd de inspectietermijn van de bestaande tanks in te korten van vijftien naar tien jaar.

2018: Tussenrapport "Voorkom een nieuwe Actie Tankslag"
Op 15 februari 2018 heeft het CCvD Bodembescherming het Tussenrapport van het project "Voorkom een nieuwe Actie Tankslag" vastgesteld. Het bevat het verslag van het eerste deel van het onderzoek.

- samenvatting Tussenrapport
Uit het onderzoek is gebleken dat er sinds de invoering van biodiesel (2007) versnelde aantasting optreedt bij ongecoate stalen tanks. Hoofdoorzaak hiervan is zeer waarschijnlijk dat door het bijmengen van biodiesel aan fossiele diesel het klimaat in de tanks dermate is gewijzigd dat er microbiologische beïnvloede corrosie (MIC) optreedt, met als gevolg een versnelde aantasting van de tank in de vorm van putcorrosie.
Voor het uitvoeren van het onderzoek zijn gegevens van 1400 tankinspectierapportages uit voorgaande jaren bestudeerd en daarnaast ook tankinspecties inclusief laboratoriumanalyses uitgevoerd. Daar het beoogde aantal van totaal 30 uit te voeren tankinspecties door het schaarse aanbod van geschikte tanks nog niet kon worden gerealiseerd, is besloten een tussentijdse rapportage op te stellen met de tot nu toe verkregen resultaten.

Het onderzoek heeft zich in de eerste plaats gericht op ondergrondse, stalen, inwendig ongecoate biodieselopslagtanks, maar er zijn sterke aanwijzingen dat andere soorten tanks (locatie bovengronds, inwendig 1/3 gecoate tanks, opslagtanks met bijmenging van bio-ethanol, enz.) soortgelijke schade-mechanismen kunnen vertonen. Inwendig coaten van de tankwand blijkt een gunstige invloed te hebben op het tegengaan van het corrosieproces, mits de coating onbeschadigd blijft.

- vervolgstappen na de Tussenrapportage
Na afronding van deze Tussenrapportage worden nog 20 extra tanks onderzocht.
De huidige SIKB richtlijnen (AS 6800) zijn niet toereikend om aanwezigheid van MIC te kunnen aantonen. Onderzoek naar alternatieve meetmethoden is nog lopend, maar de ijzerbepalingsmethode uit sludgemonsters lijkt een goede, indicatieve maar praktisch toepasbare meetmethode. In fase 2 van dit project zal een aanpassing worden opgesteld. Tevens zal een advies aan het ministerie van I&W worden opgesteld inzake de wettelijke keuringsfrequentie van ondergrondse stalen tanks.
Het Eindrapport is naar verwachting eind 2018 gereed.

2017: start Onderzoeksproject "Voorkom een nieuwe Actie Tankslag"
In 2017 startte het project "Voorkom een nieuwe Actie Tankslag". Dit was mogelijk dankzij ene bijdrage vanuit het RWS UP. In de flyer van het project 'Voorkom een nieuwe actie tankslag' vindt u informatie over de start van het onderzoek en de beoogde projectresultaten.

2016: eerste onderzoek naar microbiële corrosie (MIC) in ongecoate tanks

In opdracht van SIKB en Rijkswaterstaat/Bodem+ is in 2016 uitgevoerd naar de manier waarop biologische verontreinigingen in bio-diesels moeten worden bemonsterd en geanalyseerd en de risicobeoordeling kan worden verbeterd.  Het doel van het onderzoek was een update van het inspectieprotocol AS 6802 voor het bemonsteren van sludges in tanks.
Het onderzoeksrapport maakte duidelijk dat er op dit moment nog onvoldoende gegevens zijn over de effecten van MIC en dat daarom vervolgonderzoek nodig was. Dit vervolgonderzoek is uitgevoerd in de vorm van het project "Voorkom een nieuwe Actie Tankslag".

Achtergronden van het onderzoek

- biodiesel in het kader van het klimaatbeleid
Sinds 2007 worden aan benzine en diesel bio-componenten toegevoegd, vanaf 2010 in meer substantiële mate. Dit gebeurt in het kader van het energie- en klimaatbeleid. Op dit moment bedraagt het wettelijk verplichte bijmengpercentage 5-7%. De maximale doelstelling wordt (voorlopig) bereikt in 2020 (minimaal 10% hernieuwbare brandstof).

- toenemende schade
De laatste tijd neemt de aandacht toe voor de effecten van biologische verontreinigingen in bio-brandstoffen. Door de vele kwaliteitsmaatregelen aan tankinstallaties (o.a. coating en kathodische bescherming) was er de afgelopen 20 jaar een gestage afname van de schade aan tanks bereikt. Maar sinds enkele jaren is er bij tanks met biodiesel juist een duidelijke toename van (put-)corrosie zichtbaar. Hierdoor ontstaan zwakke plekken in de tankwanden met sterk verhoogd risico op lekkage en dus bodemverontreiniging. Andere effecten zijn verstopping van filters en leidingen (door verslijming), een sterk verlaagde pH en stankoverlast (H2S).

- onderzoek  
Aanleiding voor de onderzoek is de waarneming van inspecteurs dat de schade de laatste jaren weer aan het toenemen is. Wij stelden ons de vragen: klopt dat en meten we dan wel goed?

Voor meer informatie, bekijk onderstaande video

(Themabijeenkomst 2015, presentatie Sabine Doddema | Bioclear microbial analysis).