De openbare ruimte
De zorg voor archeologie is een gezamenlijke verantwoordelijkheid, van overheden en particulieren. Het gedecentraliseerde zorgstelsel dat Nederland hiervoor heeft, legt niet alleen de verantwoordelijkheid bij het Rijk (de centrale overheid), maar juist ook bij de gemeenten en provincies (de decentrale overheden). Het rijksbeleid is gericht op het behoud, duurzaam beheer en verbetering van de toegankelijkheid van archeologisch erfgoed op nationaal niveau. De provincies en vooral de gemeenten hebben daarentegen op regionaal en lokaal niveau een centrale rol in de bescherming van archeologische vindplaatsen.
Om ervoor te zorgen dat de juiste partijen betrokken worden bij archeologisch onderzoek is er sprake van een kwaliteitssysteem op basis van certificering met een juridische grondslag op basis van de Erfgoedwet. Alleen partijen die voldoen aan de Kwaliteitsnorm voor de Nederlandse Archeologie (KNA) – de zogenaamde certificaathouders – kunnen archeologisch onderzoek doen. Het Rijk, de provincies en de gemeenten houden vervolgens toezicht op dit stelsel. De gemeenten stellen archeologisch beleid op, op basis waarvan een ruimtelijk initiatief wel of niet met archeologisch onderzoek wordt geconfronteerd tijdens de aanvraag van een omgevingsvergunning of het maken/wijzigen van een omgevingsplan. Op deze pagina leest u daar in meer detail over. De provincies voeren het interbestuurlijk toezicht uit en controleren of gemeentelijk archeologiebeleid aan de wettelijke vereisten voldoet.
Twee instanties binnen het Rijk hebben een bijzondere rol binnen het archeologische werkveld: de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed
De Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed ziet op grond van de Erfgoedwet toe op het archeologiebestel, inclusief naleving van het opgravingsverbod, het certificeringsstelsel en op de archeologische depots. Zie voor meer informatie en publicaties de website van de Inspectie.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) voert beleid uit en ondersteunt met advies, kennis en kennisproducten, zoals thematische publicaties en kaarten. Deze treft u aan op de website van de RCE. Daarnaast ziet de RCE toe op het landelijke bestand van archeologische rijksmonumenten. Wanneer een archeologisch terrein rijksbeschermd is, dan is voor een rijksmonumentenactiviteit onder de Omgevingswet, zoals het verstoren van de grond of het wijzigen van het monument, meestal een omgevingsvergunning nodig. Als er enkel sprake is van een rijksmonumentenactiviteit besluit de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) op de aanvraag (waarbij de RCE deze rol in de praktijk uitvoert). Als er sprake is van meerdere activiteiten, waaronder een rijksmonumentenactiviteit, dan besluit het betreffende college van burgemeester en wethouders op de aanvraag. De gemeente moet de RCE hierbij wel om advies en instemming vragen. Meer informatie hierover vindt u op de website van de RCE. 